Implozja systemu komunistycznego sprawiła, że państwa funkcjonujące dotychczas w układzie satelickim Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich stanęły przed zadaniem ukonstytuowania na nowo swoich podstaw ustrojowych. Wymagało to szeregu reform we wszystkich obszarach działania państwa, poczynając od tych przeprowadzanych na gruncie instytucji politycznych (m.in. nowego określenia roli organów władzy państwowej, wprowadzania zasady pluralizmu politycznego), reform kierunków polityki wewnętrznej rządu i nowego określenia interesów oraz celów w obszarze polityki zagranicznej. Państwa byłego bloku wschodniego musiały wejść również na drogę reform gospodarczych, ekonomicznych [...], a także społecznych i kulturowych [...].
Proces realizacji tych reform (a także ich przebieg) uzależniony był od wielu czynników, do których można zaliczyć m.in.: stopień represyjności ancien rgime i erozji struktur komunistycznych, sposób odchodzenia od komunizmu, stopień przygotowania (skonsolidowania) nowych elit politycznych do sprawowania władzy, a także kanon uznanych przez nie priorytetów w przyszłych decyzjach i działaniach politycznych [...].
Przedmiotem badań niniejszej książki jest analiza modelu zmiany polskich cywilnych służb specjalnych, która ostatecznie dokonała się w 1990 roku, doprowadzając do zniesienia komunistycznej struktury i utworzenia Urzędu Ochrony Państwa.