Monografia jest wynikiem wieloletnich badań, których główny autor - renomowany teolog prof. Ctirad Václav Pospíšil - przyznaje, że sam musiał przejść długą cierniową drogę od lęku przed wolnomularzami do odkrycia rzeczywistego stanu rzeczy, czyli do pewnego rodzaju wyzwolenia. Razem z koleżanką Veroniką Řehákovą i Janem Sušerem chcą teraz przeprowadzić czytelnika tą samą drogą. Jest to pierwszy tego rodzaju projekt w dziejach czeskiej teologii katolickiej i historiografii od czasów odrodzenia po współczesność. Książka powstała na podstawie szeregu studiów pilotażowych, dlatego jest podzielona na cztery części. W pierwszej po raz pierwszy szczegółowo mapuje się stosunek Masaryka do problematyki ewolucyjnego pochodzenia człowieka. W drugiej kapitule przedstawiany jest pogląd wolnomularzy z czasów pierwszej republiki na tę samą problematykę. Dla wielu będzie zaskoczeniem, że prezydent „Wyzwoliciel” i wolnomularze w tej dziedzinie są bardzo bliscy chrześcijańskiemu pojmowaniu powstania-stworzenia człowieka. Druga część książki traktuje o stosunku T. G. Masaryka do wolnomularzy na przestrzeni całego jego życia, co także nie zostało dotąd nikomu w ten sposób opracowane. W kolejnych rozdziałach rekonstruuje się następnie, jak wolnomularze odnosili się do pierwszej głowy naszego państwa. Trzecia część poświęcona jest postaciom historycznym, które na łamach periodyków wolnomularskich z okresu pierwszej republiki były wymieniane częściej niż ktokolwiek inny, mianowicie postrzeganiu Jana Amosa Komeńskiego i Wolfganga Amadeusza Mozarta ze strony uczestników prac lożowych. Po tym potrójnym spojrzeniu na życie duchowe i kulturalne wolnomularzy następuje ostatnia, kluczowa część, w której omawia się dzieje relacji instytucji Kościoła katolickiego z wolnomularstwem, i to przede wszystkim na podstawie dokumentów kościelnych oraz licznych szczegółowych dialogów pomiędzy katolikami a wolnomularzami. Przede wszystkim w XX wieku nastąpił obustronny wyraźny przesunięcie w kierunku dialogu. Ponieważ wolnomularstwo ma w każdym kraju swoją odrębną historię, a w konsekwencji także różne cechy, poszczególne lokalne Kościoły powinny poznać swoich wolnomularzy i - jeśli to możliwe - wejść z nimi w dialog. W kontekście zróżnicowania poglądów w czeskim społeczeństwie prawdopodobne jest, że książka wywoła szerokie spektrum kontrastujących reakcji, ale jeśli czytelnik podejdzie do niej bez uprzedzeń, pozostanie jedynie przy nim, jaki sąd wyrobi sobie z przedstawionych faktów. Książka ma szansę zainteresować nie tylko tych, którzy chcą dowiedzieć się czegoś o czeskim i światowym wolnomularstwie, lecz także osoby zainteresowane studiami historycznymi i szerszą publiczność.