Ostatnie lata poprzedzające wybuch drugiej wojny światowej, sama wojna i pierwsze miesiące po jej zakończeniu były czasem, gdy świat stanął na głowie. Książka, którą właśnie otwierasz, jest złożona ze wspomnień niemieckich mieszkańców, którzy w latach 1945-1947 zostali wysiedleni z Szumawy. To lektura niezbyt przyjemna, ale trzeba powitać inicjatywę autorki, Marie Frankovej, która zgromadziła pisemne i ustne relacje trzydziestu dwóch kobiet i mężczyzn, którzy w większości w dzieciństwie lub we wczesnej młodości utracili dom, w którym ich przodkowie często mieszkali przez wiele pokoleń. Na pewno musiało to być dla nich bardzo okrutne i nie można się dziwić, że nawet po ponad półwieczu widzą w tym przynajmniej wielką krzywdę. Wspomnienia o naprawdę okrutnych czasach ukazują też kilka ciekawych rzeczy. Z wyjątkiem jednego przypadku nikt nie wspomina, że Sudetolodzy Niemcy stali się „piątą kolumną” Hitlera i swoją poparciem dla roszczeń terytorialnych nazistowskich Niemiec przyczynili się do okrojenia Czechosłowacji. Nie widzą albo nie chcą widzieć, że to był błąd - dla nich wszystko złe zaczyna się dopiero wraz z końcem wojny. To, co było wcześniej, jakby nie istniało. Ale jak wszyscy świadkowie się zgadzają, nie wszyscy Czesi powracający lub przybywający na pogranicze byli źli i okrutni. Było też niemało takich, którzy odnosili się do Sudetów Niemców bardzo przyzwoicie i starali się im pomóc. Tak bywa zawsze - także wśród Sudetów Niemców byli fanatyczni zwolennicy Hitlera, jak i ci, którzy sprzeciwiali się nazistowskiej ideologii. Dobrze, że czeski czytelnik ma możliwość bliżej poznać także „punkt widzenia drugiej strony”. To, co się stało, co prawda nie da się cofnąć, ale próba zrozumienia drugiego człowieka jest podstawowym warunkiem, by i oni starali się nas zrozumieć.