Praca doktorska Foucaulta Historia szaleństwa jest pierwszym z jego wielkich „archeologicznych” dzieł. Jej tematem jest sposób, w jaki zjawisko szaleństwa było pojmowane w nowożytnej historii Europy. Foucault analizuje tu - poczynając od tego, co nazywa „wielkim uwięzieniem” - kilka historycznych konstelacji, które w różnych kontekstach charakteryzowały stosunek zachodniej kultury do postaci szaleńca. Szaleństwo jest tu częściej niż jako fakt biologiczny czy medyczny analizowane jako zjawisko kulturowe, którego wygląd w nowoczesności ulegał godnym uwagi przemianom z epoki na epokę. Foucault co prawda później w pewnym stopniu dystansował się od tego tekstu, dla nas jednak istotne jest to, że Historia szaleństwa nosi wszystkie charakterystyczne cechy wczesnego myślenia Foucaulta: dyskontynuitywne ujmowanie dziejów, tendencję do rozważania historii raczej z uwzględnieniem przestrzeni niż czasu, a także pewien upiększający wymiar estetyzacji, widoczny wyraźnie zwłaszcza na ostatnich stronach książki, gdzie Foucault wprowadza szaleństwo w relację z literaturą za pomocą pojęcia „braku dzieła”. Nieocenzurowane oryginalne wydanie, które tutaj ukazuje się po raz pierwszy w czeskim tłumaczeniu, zawiera także fragment o Descartesie i o relacji między myślącym podmiotem a możliwością szaleństwa. To właśnie ten fragment, dzięki późniejszej reakcji Jacques’a Derridy (i następującej po niej ostrej odpowiedzi Foucaulta), stał się zalążkiem jednej z najsłynniejszych filozoficznych polemik XX wieku.