Publikacja przedstawia niemal stuletni rozwój etosu polskiego w regionie Śląska Cieszyńskiego, ukazany w szerszym kontekście wzajemnych relacji z innymi grupami narodowościowymi, w okresie od „wiosny narodów” aż do II wojny światowej. W wyznaczonym przedziale czasowym autor stara się przybliżyć przede wszystkim zjawiska mniej znane w kontekście ogólnokrajowym, słabo opracowane w czeskiej historiografii i specyficzne dla Cieszyna. Dzieło podzielone jest na dwie główne części. Głównym tematem pierwszej części jest narodziny i pierwsze sto lat funkcjonowania polskiego szkolnictwa w analizowanym regionie. Problematyka przedstawiona jest w szerszym kontekście ogólnego rozwoju krajowego oraz sytuacji za granicą. Wiele opisywanych zjawisk ukazanych jest na przykładach konkretnych placówek szkolnych w różnych częściach regionu. Druga część, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego etnicznego elementu, poświęcona jest przebiegowi II wojny światowej na Cieszyńsku, które stało się bezpośrednią częścią Rzeszy Niemieckiej. Kluczowymi motywami tego rozdziału są specyficzne aspekty niemieckiej okupacji regionu, zbrodnie nazistowskie popełniane na ludności miejscowej, działalność konspiracyjna oraz sam przebieg lokalnych działań bojowych na początku i pod koniec wojny światowej. Cała publikacja zawiera szereg dotąd niepublikowanych źródeł z epoki oraz wspomnienia ostatnich żyjących uczestników, zarejestrowane przez autora.