Gildas (czy Gilda, ok. 500-570) był brytoński klerkiem. Jego erudycja i literacki styl przyniosły mu przydomek Sapiens (Mądry). Jego dzieło w łacińskim oryginale znane pod tytułem De excidio et conquestu Britanniae (O zagładzie i podboju Brytanii) opowiada o powojennej historii Brytanii. Jest to jedyne zachowane istotne źródło dotyczące tego okresu, spisane przez niemal współczesnego autora. Jako członek zakonu w swoim opisie nie przedstawia jednak bezstronnego obrazu, lecz faworyzuje ideał życia monastycznego. Dzieło w formie kazania, składające się z trzech części, potępia czyny ówczesnych świeckich i kościelnych współczesników autora. Pierwsza część zawiera wyjaśnienie dzieła i zwięzłą historię rzymskiej Brytanii od jej zdobycia za czasów pryncypatu aż do czasów autora. Krytykuje Brytów za ich grzechy, jednocześnie wychwalamyjąc bohaterów takich jak Aureliusz Ambrosius, którego opisuje na początek jako przywódcę oporu przeciwko Sasom. Wspomina także zwycięstwo w bitwie pod Mount Badon, później przypisywane Arturowi. Sam Gildas jednak nie podaje jednoznacznego dowódcy wojsk. Druga część potępia pięciu brytyjskich królów: Constantina, Aureliusa Conana, Vortiporia, Cuneglasa i Maelgwna. Jest to jedyna zachowana wzmianka o tych postaciach napisana w czasie ich panowania, dlatego z punktu widzenia historycznego ma dużą wartość. W ostatniej części Gildas ponownie krytykuje ówczesny kler.