W pierwszych latach swego istnienia słowackie państwo w świecie naznaczonym wojenną pustką wydawało się oazą pokoju i dostatku. Budowa chodników i kanalizacji, ruch budowlany, radosne procesje i pełne trybuny świętujące Boga i naród. Idylliczny obraz przetrwa jednak tylko wtedy, gdy zapomnimy o tysiącach zamordowanych Żydów, o Cyganach wypchniętych na peryferia miast i wsi, o Czechach, Węgrach i Rusinach zdegradowanych do mieszkańców drugiej kategorii. Jeśli przeoczymy aryzacje, przemoc i przede wszystkim systematyczną próbę przekształcenia dotąd wielokulturowego kraju w słowacki chrześcijański monolit na wzór hitlerowskich Niemiec.

Historyczka Hana Kubátová w książce Gdzie lisy mówią dobranoc. Chrześcijański nacjonalizm i Holokaust na Słowacji bada, jak kształtowanie państwa narodowego podczas II wojny światowej splatało się ze zbiorową zdradą i ludobójstwem. Pokazuje, że Holokaust nie był jedynie „importowaną” tragedią narzuconą Słowacji przez nazistowskie Niemcy, lecz procesem, w którym uczestniczyli sami Słowacy - elity polityczne i religijne, miejscowi funkcjonariusze oraz zwykli obywatele. Ta książka burzy wygodny mit o Słowacji jako ofierze nazistowskiego dyktatu i stawia pytanie, jak kraj, który przedstawiał się jako chrześcijański i narodowy, mógł stać się aktywnym uczestnikiem Holokaustu.

Kubátová przedstawia odpowiedź popartą wieloma dowodami, które wskazują, że do Holokaustu nie doprowadziły jedynie decyzje u władzy. Umożliwiły go codzienne przejawy lojalności, kompromisów i chciwości, także w tych najbardziej odległych zakątkach kraju, gdzie lisy mówią dobranoc. Analiza historyczna wydarzeń przeplata się z ostrzeżeniem przed siłą nacjonalistycznych ideologii przekraczających granice - geograficzne i czasowe.

Książka ukaże się w marcu 2025 roku także w wydawnictwie Oxford University Press pod tytułem Christian Nationalism, Nation-Building and the Making of the Holocaust in Slovakia

Hana Kubátová, M.A., Ph.D.

Pracuje na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Karola. W przeszłości zajmowała stanowiska badawcze na Uniwersytecie w Tel Awiwie, w Słowackiej Akademii Nauk, na Uniwersytecie Heinricha Heinego w Düsseldorfie, w Muzeum Pamięci Holokaustu w Stanach Zjednoczonych oraz w Instytucie Zaawansowanych Studiów na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim. Jest autorką dwóch innych monografii: Nepokradeš! Nálady a postoje slovenské společnosti k židovské otázce, 1938 - 1945 (Academia, 2013) oraz The Jew in Czech and Slovak Imagination, 1938 - 89: Antisemitism, the Holocaust, and Zionism (Brill, 2018; razem z Janem Láníčkem). Jednocześnie jest współredaktorką trzech tomów.