Obraz Górnego Śląska w 1945 r. jest niepełny bez uwzględnienia roli i sytuacji kolei, która była kluczowa dla funkcjonowania lokalnego przemysłu, dojazdów do pracy i powojennych migracji. Zakończenie wojny przyniosło znaczne zniszczenia linii kolejowych i budynków, zmiany kadrowe (w tym napływ kolejarzy z innych rejonów Polski, mających zastąpić Niemców), a także przekucie części bocznic i szlaków na rozstaw rosyjski. Dokumenty prezentowane w niniejszym tomie zawdzięczamy członkom komisji odpowiedzialnej za inwentaryzację stanu sieci kolejowej na obszarze okręgu dyrekcyjnego w Katowicach oraz za obsadę kluczowych stanowisk służbowych. Dzięki nim można poznać polityczne i społeczne tło pracy kolejarzy, którzy często byli prawdziwymi pionierami. Po raz pierwszy publikowane są wewnętrzne dokumenty wytworzone w 1945 r. przez administrację kolejową, dotychczas znane jedynie we fragmentach, które bez cenzury opisują wydarzenia tamtego okresu.