Jak długo trwa wojna po tym, gdy się kończy?  Na zawsze, jeśli człowiek jej doświadczył. Lepiej zapytać, jak może wypełnić pustkę po zamordowanych bliskich lub po porwanym dziecku. Czym będzie zagłuszał wspomnienia o strasznym terrorze Niemców lub niechcianej fizycznej miłości Rosjan. Ktoś zamyka wszystko na dnie duszy i rano co rano przekonuje siebie, że to, co było, minęło, teraz po prostu trzeba iść dalej. Inny pozwala się zalać żałobie; jeszcze inny przetapia przeżyte w nienawiść. A jeszcze inny w wirze wydarzeń wierzy, że właśnie on pomoże stworzyć nowy, lepszy świat.

Jak długo trwa, zanim człowiek traci iluzje? Im dłużej, tym gorliwiej się do nich przywiązywał. Może zacznie się wahać przy pierwszych koleżeńskich zdradach, może rozbudzi się dopiero po tym, jak z powodu szalonej realizacji planu zaczną umierać ludzie, a następny monstrproces przeniesie winę na tych, którzy próbowali zapobiec bezsensownemu pogoni za tonami węgla. Potem zależeć już będzie tylko od niego, czy się zgorzknieje, ucieknie w oportunizm, czy spróbuje na nowo odnaleźć wspólny język z tymi, którzy wiedzieli (lub przynajmniej podejrzewali) od samego początku.

Jak długo trwa, zanim człowiek ucieknie w rezygnację?
     Dopóki nie odkryje, że został mu tylko zapał i siła, by zamknąć się w czterech ścianach własnego życia. Tam na początku może sobie wmawiać, że świat zewnętrzny do niego nie dotrze, jeśli nie złamie jego zasad. Aż w końcu odkryje, że właśnie w tym założeniu popełnił największy błąd.