Nocenzurowana transkrypcja znalezionych dzienników z szokującym ujawnieniem ostatnich chwil II wojny światowej w Starej Bolesławii Reportaże, a może trafniej spis wspomnień Jaroslava Čvančara, stanowią niezwykle cenne świadectwo jednego z kluczowych okresów nowożytnej historii narodowej. W przeciwieństwie do urzędowych dokumentów, które często podają „tylko suche” fakty, pamiętnik oferuje wyjątkowy obraz wiosny i lata 1945 roku oczami bezpośredniego obserwatora. Dzięki temu możemy spojrzeć na wiele wydarzeń tamtych dni nieco inną „optyką” i łatwiej wczuć się w atmosferę czasów, gdy wojna co prawda dobiegała końca, lecz wciąż była obecna wszędzie dookoła. W trosce o pełną autentyczność nie wprowadzono żadnych modyfikacji do treści. W książce czytelnik znajdzie dokładnie to, co Jaroslav Čvančar zapisał i w 1957 roku zebrał w kilku zeszytach, niezależnie od tego, czy informacje te z naszego punktu widzenia są pozytywne, czy negatywne. Szczególnie delikatną kwestią jest na przykład problem kolaboracji. Bycie fałszywie oskarżonym, aresztowanym i śledzonym było w tamtych wzburzonych czasach niezwykle proste - a kto raz znalazł się „w centrum uwagi”, ten znalazł się w niemalże beznadziejnej sytuacji. Niektóre przypadki rzekomych kolaborantów są wspomniane także w dzienniku, jednak na podstawie samych tych zapisów nie można wyciągać ostatecznych wniosków i wiele osób oskarżonych z czasem zostało oczyszczonych z zarzutów. Nie trzeba dodawać, że za wieloma donosami stało załatwianie osobistych porachunków czy sąsiedzka zawiść. Podobnie kontrowersyjne mogą wydać się liczne krytyczne uwagi dotyczące zachowania części żołnierzy Armii Czerwonej. Čvančar na początku podziwia dyscyplinę żołnierzy oddziałów frontowych, które wyzwoliły oba miasta, lecz z upływem czasu zaczął zapisywać także problemy, jakie przyniósł pobyt większej liczby żołnierzy. Narastające kradzieże, nadmierne spożycie alkoholu czy nieokrzesane zachowanie niektórych żołnierzy, teraz już przeważnie z jednostek drugorzędnych, nie dały się przeoczyć i tekst wielokrotnie zawiera gorzkie uwagi na ten temat. Niestety, podobnych źródeł nie ma zbyt wielu, ponieważ dzienniki zwykle nie są pisane z myślą o odbiorze publicznym. My teraz pozwalamy sobie złamać tajemnicę tych prywatnych zapisków i mamy nadzieję, że zaoferują czytelnikowi wciągający wgląd w dni oddalone od nas dziś już o ponad siedemdziesiąt lat.