Czy tysiąc stron niemal jednolitego tekstu pełnego suchych historycznych faktów może być porywającą lekturą? Tak - francuskojęzyczna powieść amerykanina Jonathana Littella Les Bienveillantes, czerpiąca inspirację z filmu Claude’a Lanzmanna Shoah, jest tego dowodem. Opowieść przekonanego nazisty i oficera SS Maximiliena Aue, syna Niemca i Francuzki, prowadzi nas przez różne teatry II wojny światowej - na front, do okupowanych terenów i zaplecza. Tekst skonstruowany jest jako fikcyjne wspomnienia Aue spisane długo po wojnie; Aue się w nich nie usprawiedliwia (wobec kwestii sumienia odnosi się raczej z chłodnym cynizmem), lecz stara się po swojemu wyjaśnić, jak i dlaczego funkcjonuje jedno małe kółko w tej strasznej, zabójczej machinie. Jako siła administracyjna uczestniczy w likwidacji ludności żydowskiej i niepożądanych elementów na Ukrainie i Kaukazie; doświadcza Holocaustu od tych, można by rzec, amatorskich początków aż po „przemysłowy” etap komór gazowych, jego wspomnienia zabierają nas też do wojennego Berlina i piekła okrążonego Stalingradu. Tekst napisany jest wprawdzie tak wymownie oschłym stylem, jakim Aue spisuje raporty dla Himmlera, ale jednocześnie emanuje nieustającym obrzydzeniem; powieść toczy się jak ciemna rzeka, pod jej pozornie niewzruszoną taflą wiruje śmierdzące freudowskie bagno, jest aż nadto dokumentalnie precyzyjna i naszpikowana faktami, lecz jej atmosfera jest raczej horrorowa. Sam Aue przedstawia się jako wrażliwy intelektualista, który nie trafił w swoim powołaniu (chciał pisać książki); z jego osobistej historii, przenikającej sugestywne opisy wydarzeń dziejowych, wyłania się jednak postać seksualnie i moralnie wykrzywiona - niepozorny, poważnie wyglądający psychopata, który czyni zło niemal ze łzami w oczach, jedynie i wyłącznie z poczucia historycznej nieuchronności... Za swój monumentalny wgląd w duszę małej ryby wśród zbrodniarzy wojennych (czy może po prostu zwykłego człowieka wciągniętego przez epokę?) Jonathan Littell otrzymał w 2006 roku Wielką Nagrodę Francuskiej Akademii oraz prestiżową Nagrodę Goncourtów. Dzieło, które pisarz Jorge Semprún określił jako kluczowe wydarzenie XXI wieku, stopniowo ukazuje się w trzydziestu językach.