Pierwsza i jednocześnie ostatnia proza scenarzysty Jiříego Křižana (1941-2010). Opowieść o osieroconym wiejskim chłopcu wychowywanym niemal staroświecko przez sprawiedliwego dziadka, przeplatana „głupimi” historiami z zastępczej służby wojskowej w Pomocnych Technicznych Plutonach (PTP). Niezwykle sugestywna narracja, która niemal fizycznie pozwala poczuć, jak to jest dorastać na skraju społeczeństwa - piętnowanym jako „wróg klasowy”, a zatem niepełnowartościowym, „byłym człowiekiem”.<br><br> Křižan napisał tę opowieść z silnymi autobiograficznymi wątkami, gdy miał 27 lat, jednak nie doczekał jej wydania w ojczystym języku: na początku lat 70. korekty kolumnowe roztrzaskały normalizacyjne czystki, a w fermentu końca tysiąclecia wszystkie próby udostępnienia jej czytelnikom rozmyły się w próżni. <br><br> Teraz Cień wreszcie ujrzy światło dzienne. Nie stało się to z czystego obowiązku spłaty długu historii literatury ani w celu zarobkowym na nieznanym dziele znanego autora, lecz dlatego, że jest to wyjątkowy tekst, który przez pół wieku nie stracił nic ze swojej aktualności i siły oddziaływania: "Trzykrotnie w życiu chciałem umrzeć… kiedy niosłem do domu małą trumienkę i wiozłem na cmentarz naszego pierwszego syna. Z cmentarza szedłem przez las obok strumienia i pachniał tam wilczomlecz, świeciło słońce… wtedy myślałem, że tego nie przeżyję… i kiedy grzebałem twoją babkę, również tak. Wtedy las pachniał grzybami i serce mnie bolało… ale po miesiącu pokazali mi ciebie, wnuka, i już tak bardzo mnie to nie bolało, a gdy tak mijała zima i wiosna i mijały lata i jesienie i ty wyrastałeś, przeszł też ten ból… tylko ból nigdy nie odchodzi, czeka i zawsze wraca… byłeś bardzo mały, kiedy tobie powiesili ojca, a mnie syna, kiedy to twoją matkę zabiło i zostaliśmy sami. Ja bardzo stary, a ty dziecko. Ty nie przypomnisz sobie, jak ludzie nas nie lecieli, jak patrzyli na brud na ziemi albo na chmury na niebie, żeby nie widzieć ciebie małego, jak trzymasz się za rękę staruszka… jak ludzie bali się stanąć obok nas w sklepie… wtedy ból wrócił i ścisnął mi serce, został tylko malutki kawałek dla ciebie, a reszta pozostała do dziś pusta… wtedy zaczęła się druga połowa wieku i zacząłem umierać i nie wiem, co to było, czy nie jakiś Bóg, co mnie utrzymał dla ciebie, co dało mi siłę i zdrowie, żeby w końcu móc cię wysłać do Pragi… Jarku, sprzedaj tę chałupę i dokończ naukę!"