Piąty tom piątej częściMateriałów do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitejobejmuje monografie 19 kościołów i kaplic, w 17 miejscowościach zlokalizowanych w południowo-zachodniej części województwa brzeskolitewskiego, w okolicach Brześcia i Kobrynia. Ponad połowa obiektów o charakterze sakralnych została na tym terenie zniszczona, przetrwały nieliczne i tylko kilka z nich pozostało świątyniami rzymskokatolickimi. Dawne kościoły w Stawach i Wistyczach są obecnie cerkwiami prawosławnymi pełnią więc nadal funkcję kultową i dzięki temu zachowały wygląd zbliżony do pierwotnego.
Obecnie wszystkie te miejscowości leżą w obwodzie brzeskim Republiki Białorusi, w rejonach brzeskim, kobryńskim i drohiczyńskim (Zakoziel i Popina).
W czasie działań wojennych w latach 19391945 zniszczeniu uległy kościoły w Żabince i Zaościu. Ocalałe kościoły w Antopolu, Horodcu, Popinie i Dywinie decyzją władz radzieckich zostały przeznaczone na budynki użyteczności publicznej; świątynie w Zbirohach, Popinie i Dywinie zostały zdewastowane, a następnie rozebrane, kościół w Horodcu rozbudowano i przekształcono na szkołę z całkowitym zatarciem formy architektonicznej, zaś rozbudowana świątynia w Antopolu służy jako remiza strażacka (jako jedyna ma możliwą do odczytania pierwotną formę). Zachowane kościoły w Stawach i Wistyczach zostały zamknięte obecnie użytkowane są jako cerkwie prawosławne. Niemal cudem przetrwała neogotycka kaplica dworska w Zakozielu nieużytkowany, popadający w ruinę obiekt doczekał się w ostatnim roku remontu. Druga z omawianych w niniejszym tomie kaplic dworskich kaplica w Hruszowej nie istnieje została zniszczona wraz z dworem i folwarkiem, zapewne już po wojnie, kiedy majątek przejął kołchoz. Jedynym nieprzerwanie czynnym pozostawał nadal kościół w Kobryniu, zamknięty przez władze radzieckie w r. 1962, wówczas część wyposażenia rzeźby i obrazy wywiezione zostały do Narodowego Muzeum Sztuki Białoruskiej w Mińsku pozostałe elementy wystroju uległy zniszczeniu. Po upadku ZSRR zostały reaktywowane parafie w Żabince i Horodcu, wzniesiono na ich potrzeby nowe świątynie.
ukryj opis