Ta książka jest pierwszą częścią syntetycznego zarysu epoki, wynikającego z badań szczegółowych autorki nad kulturą wieku XVII. Przedstawia problematykę europejskich i na jej tle dorobek polskich badań nad barokiem. Śledzi prądy filozoficzne inspirujące piśmiennictwo, nurty chrześcijaństwa europejskiego i polskiego, rzeźbiące mentalność społeczną i indywidualną. Rozważa sarmatyzm jako formułę tożsamości narodowej, rekonstruuje myśl polityczną i militarną oraz idee estetyczne, kształtujące polskie siedemnastowiecze.