Tarabas, niegdyś chrześcijanin, teraz bezbożnik o mrocznym sercu, któremu pozostała wiara w siłę, fatum i cygańskie wróżby, jest nieszczęśliwy – mocą własnej nienawiści i pychy, którą zagłusza „nikczemność, bezmyślność i pustkę swego hałaśliwego i heroicznego życia”. Dzieje tego zawodowego oficera, włóczęgi, mordercy i wreszcie świętego pokutnika to przypowieść o występku, skrusze i odkupieniu. Pointa Tarabasa jest optymistyczna. Jak było naprawdę, nie wiadomo. Wiadomo tylko, że wydarzenia podobne tym, które opisano w powieści – pogrom Żydów w miasteczku Koropta, gdzieś na odległych rubieżach imperium carów, które właśnie przypadły odrodzonej Rzeczypospolitej – wcale nie należały do rzadkości. Przeciwnie, na niektórych obszarach Galicji, Wołynia i Podola stanowiły ponurą regułę. Fala kozackich pogromów i religijnych tumultów, która ogarnęła podczas pierwszej wojny światowej i bezpośrednio po niej dużą część tzw. strefy osiedlenia – dziś zapomniana wobec wydarzeń z lat 1941-43 – była prawdziwym wstrząsem, toteż nie bez przyczyny nazywano ją churbn, katastrofą, porównywalną ze zburzeniem Świątyni, pogromami Chmielnickiego czy wygnaniem z Hiszpanii. Nigdzie w owych latach, nie tylko w powieściowej Koropcie, Żydzi nie mogli czuć się bezpiecznie, przy czym najgorzej bywało tam, gdzie stacjonowało wojsko, albowiem „nowy pułk dla nas Żydów zawsze jest niebezpieczny”. ukryj opis