Musimy sobie uświadomić jedno: system polityczny się zmienił, dziś znaleźliśmy się w reżimie oligarchicznym. Upominać się o to nie wystarczy, trzeba go zrozumieć, przeniknąć zasłony nieprzejrzystości, powiedzieć, kim są oligarchowie, jakie mają sieci, jakie są ich wartości moralne i giełdowe. Jedną z zalet obecnego systemu jest to, że nadal toleruje (jak długo?) wolność jednostek, która koegzystuje z fenomenami bezwzględnej ekonomicznej władzy o niesłychanym, przemocowym charakterze, i pozwala niewielkiej garstce dziennikarzy wciąż wykonywać swój zawód. Christophe Deloire i Christophe Dubois prezentują w swojej książce Circus politicus obszerne śledztwo dotyczące realiów mechanizmów francuskiej i europejskiej władzy i dają nam niezrównane narzędzie zrozumienia. Między Paryżem, Brukselą, Frankfurtem, Berlinem, Mediolanem, Nowym Jorkiem a Waszyngtonem autorzy byli wszędzie tam, gdzie ci ludzie „na górze” żyją, spotykają się, korumpują i podejmują decyzje. Prowadzą nas jednak daleko za fasadę wyłącznie krajowej polityki, daleko poza cyrk konferencji prasowych Pałacu Elizejskiego: w ich książce znajdziemy Sarkozy’ego w europejskich radach jako zagubionego parobka, Angelę Merkel, która szczerze wierzy, że równowaga budżetowa należy do praw człowieka, oraz Belgów, Holendrów, Luksemburczyków i Włochów, którzy osobiście nie robią wyjątkowego wrażenia, za to są bardzo dobrze podłączeni do powojennych amerykańskich sieci władzy. W Brukseli mieszają się aroganccy biurokraci, lobbyści z całego świata, ludzie z nieuchwytnych działów informatyki i finansów, osoby z sieci amerykańskiego nadzoru, dziennikarze, którzy nawet nie zdają sobie sprawy, że stali się wasalami. Gdy kończymy lekturę książki, Bruksela przestaje nam wydawać się uroczym miastem. Z pewnością podają tam bardzo dobre frytki, pije się znakomite piwa, miasto pełne jest żywych i sympatycznych frankofońskich Belgów i wiecznie niezadowolonych oraz obrażalskich Flamandów z ciągłymi żądaniami. To miejsce rządzenia. Ale jakiego? Bruksela jest przede wszystkim szarą strefą poza kontrolą upadających państw narodowych, rodzącą się przestrzenią poza wszelkim prawem, która jest znacznie groźniejsza niż raje podatkowe, gdzie pra się pieniądze, przedmieścia, gdzie handluje się narkotykami, albo Korsyka, gdzie nie płaci się podatków. Deloire i Dubois są antropologami tego rozmiękłego i płynnego środowiska władzy.