Mniejszości narodowe jako problem badawczy to zagadnienie niezwykle
interesujące, będące wdzięcznym polem dociekań socjologów, politologów, kulturoznawców, demografów i historyków. Ma ono także swój wymiar prawny i,
co za tym idzie, polityczny. Sytuacja prawna mniejszości jest bowiem przedmiotem
badań zarówno konstytucjonalistów, jak i specjalistów z zakresu prawa
międzynarodowego publicznego, a także administracyjnego. Wiążą się z tym
kwestie tożsamości i świadomości narodowej, u których podstaw leżą poważne
spory definicyjne, metodologiczne oraz ideologiczne. Tożsamość narodowa
i etniczna dzieli bowiem społeczeństwa według kryterium: swoi obcy. Przy
czym im mniejszy poziom rozwoju kultury, tym bardziej eksponuje się ładunek
emocjonalny i zazwyczaj w mniejszym stopniu eksponowana jest tolerancja.
Rzeczywistość tę w poważnym stopniu ugruntowują mity i stereotypy. Problemem
bowiem jest nie to, że istnieją jacyś inni, lecz to, że ci inni funkcjonują
w ramach konkretnego państwa, społeczności mieszkańców tego państwa i bywają
jeszcze jego obywatelami. Na ten stan rzeczy mogą nakładać się i nakładają
uprzedzenia rasowe bądź religijne, gdyż jakże często przedstawiciele mniejszości
różnią się od grupy większościowej rasą, wyznaniem, językiem, tradycjami
i obyczajami. Problem mniejszości narodowych ze szczególną mocą wystąpił
w Europie i towarzyszył powstawaniu państw narodowych od średniowiecza
po XX w. Próby przezwyciężenia podziału na swoich i obcych, na mniejszości
i większość, podejmowano w historii wielokrotnie, ale bezskutecznie, być
może dlatego, że aż po schyłek XIX w. takie starania czyniono w poszczególnych
państwach europejskich, i to wcale nie wszystkich. Nie obejmowały one także
wszystkich istniejących w tych państwach mniejszości, gdyż z różnych względów
niektóre z nich uważano za lepsze, a inne za gorsze, niegodne uwagi.
Warto zauważyć, że państwem, które w zasadzie nie zostało dotknięte zjawiskiem
ostracyzmu w odniesieniu do mniejszości, była Rzeczpospolita Obojga
Narodów, gdzie, jak to niegdyś poetycko zauważono, pod wspólnym niebem
żyli obok siebie: Polacy, Litwini, Rusini, Niemcy, Węgrzy, Wołosi, Szkoci, Żydzi,
Karaimi, Ormianie, wyznający islam Tatarzy oraz Cyganie.
ukryj opis