Książka, którą trzymacie w rękach, jest zbiorem reportaży autora i fotografii z wejść na wyjątkowe słowackie szczyty. Przyrodnicze dominanty unikalne ze względu na widoki, historię czy różnorodny krajobraz wokół. W czasopiśmie Čarovné Slovensko ukazywały się przez pięć lat; jest to wybór wycieczek niezależny od pory roku. Wzgórza przedstawione w tej publikacji mają tworzyć najlepszą mieszankę, skomponowaną różnorodnością naszych gór. Kluczowym kryterium przy wyborze szczytów była ich przeszłość. Przy przygotowywaniu i pisaniu reportaży często czerpałem z dawnych źródeł, ze starych artykułów prasowych czy z przewodników i książek turystycznych, nierzadko wydrukowanych jeszcze w czasach, gdy powstawały pierwsze szlaki turystyczne i organizacje. W ostatecznym rozrachunku starałem się, aby każdy czytelnik znalazł „swój” szczyt, który przypadnie mu do gustu. Niektórych znanych, z odrobiną dystansu wręcz ciągle promowanych szczytów w książce nie znajdziecie; raczej wybierałem mniej odwiedzane wierzchołki w poszczególnych regionach. Przykład: W serce Wielkiej Fatry na Ploską Ploská o wysokości 1 532 m n.p.m. nie otrzymała swej wymownej nazwy bez powodu. Jej partie szczytowe rzeczywiście tworzą rozległe płaskowyże. Weszliśmy na Ploską i z góry podziwialiśmy bogactwo i różnorodność Wielkiej Fatry - jej strome zbocza, trawiaste hale, głębokie zalesione doliny i spiczaste skaliste wierzchołki. Zajęło nam stosunkowo dużo czasu, zanim odważyliśmy się pokonać Ploską, a dokładniej, aż nadszedł jej czas w naszym turystycznym kalendarzu. I zaraz potem, gdy zamknęliśmy nasze auto nad kapliczką we Vyšná Revúca, górnej części dzisiejszej rozciągniętej wsi Liptovské Revúce, i rozpoczęliśmy podejście, żałowaliśmy, że nasze plany turystyczne przez kilka lat ignorowały Wielką Fatrę. Trasa od początku jest pięknym przeżyciem, bo ta „większa” z Fatier należy do najlepiej zachowanych obszarów na Słowacji. Co prawda bez rozbudowanej infrastruktury turystycznej, ale o dzikim charakterze. I chociaż dla Wielkiej Fatry typowe są też mroczne lasy w głębokich dolinach, wkrótce opuszczamy zalesienia i wchodzimy na górskie łąki. Mapa obiecuje, że cała dzisiejsza trasa poprowadzi otwartym terenem, wysokogórskimi halami. Od górników do pasterzy Pierwszym widokiem dominuje zabudowana część doliny rzeki Revúca, wieś Liptovské Revúce. Strumień źródłowy pod królem Wielkiej Fatry - Ostredkiem - potrafi zwłaszcza w górnym odcinku i podczas wezbrań naprawdę szumieć, a nawet ryczeć, stąd zawdzięcza taką nazwę. Pisemne źródła dotyczące historii Liptovských Revúc sięgają pierwszej połowy XIII wieku; ich bardziej znaczące okresy przeplatały się z czasami upadku. Na przykład, gdy w połowie XIV wieku wieś niemal całkowicie zanikła, ponieważ duża część mieszkańców przeniosła się do rozwijającego się Ružomberka. Albo gdy w XV wieku tętniła życiem, bo wydobywano i przetwarzano tu cenioną rudę miedzi. Liptovské Revúce dotknęła też tak zwana wołoska kolonizacja, która nadała im rolniczy charakter, a miejscowi zaczęli na okolicznych stokach hodować bydło i przede wszystkim owce. Hodowla zwierząt gospodarskich, choć w ograniczonym zakresie, przetrwała do dzisiaj, o czym świadczą białe kropki na przeciwległej łące - mniejsze stado owiec. Albo irytujące bzyczące robactwo. Im wyżej, tym bardziej czarująco jawi się nam otoczenie Liptovských Revúc. Wieś pierwotnie składająca się z trzech osad korzystała ze strategicznego położenia. Doliną prowadził szlak handlowy łączący Liptov i Bańską Bystrzycę, a tym samym Kraków z Pesztem, a transportu dokonywali właśnie Revúčanie, podobno znani szeroko woźnicy. Z Orawy czy Liptova zwożono siłę roboczą, wracano natomiast z różnym towarem. Kto chciał pokonać trudno dostępne góry lub najdogodniej przejść przez przełęcz Šturec, prosił o pomoc doświadczonego i przyzwyczajonego do gór Revúčana. Życie na pastwiskach Wspinamy się coraz wyżej, w kierunku niepowtarzalnego wierzchołka Čierny kameň, ostrego skalistego sąsiada Ploskej. Północno-zachodnie zbocze Čierneho kamienia i tamtejsze różnorodne pierwotne lasy tworzą rezerwat przyrody. Od czasu do czasu oglądamy się za siebie, aby podziwiać wznoszący się grzbiet Niżnych Tatr nad Donovalmi i jego pierwszy dominujący szczyt od zachodu - Prašivą. Łąki, którymi przechodzimy, były wykorzystywane przez mieszkańców Liptovských Revúc od wieków. Na niżej położonych zdobywano siano na zimę, wyżej natomiast latem pasiono liczne stada krów i owiec. Życie na górskich łąkach toczyło się według utartych zasad: mężczyźni pilnowali swego czworonożnego dobytku, kobiety doiły i znosiły mleko w pełnych naczyniach do wsi. Produkty mleczne jednak przygotowywano także bezpośrednio na górskich szałasach; baca z pasterzami zajmowali się produkcją serów i ich późniejszym wędzeniem. Hale pod Ploską czy Čiernym kamieniem wypasano też przez konie, zwłaszcza latem, kiedy miały swobodę. Zwożenie drewna należało do obowiązków ich właścicieli zimą, orka zaś odbywała się na wiosnę. Patrzymy na skalisty szczyt Čierneho kamienia, nad którym rośnie ciemna chmura. Na szczęście nie wygląda na burzową, jedynie dodaje całemu górskiemu krajobrazowi dramatyzmu. Co jest jednak korzystne: w przypadku nagłego pogorszenia pogody szlak turystyczny oferuje przydatne awaryjne schronienia - czy to szałas na łące naprzeciw Krátkej, czy częściowo osłonięty altanek wyżej w siodle. Trasa w skrócie Początek trasy: Vyšná Revúca - 705 m n.p.m. Najwyższy punkt trasy: Ploská - 1 532 m n.p.m. Koniec trasy: Vyšná Revúca - 705 m n.p.m. Trasa w skrócie: Vyšná Revúca - Sedlo Ploskej - Ploská (żółty szlak), Ploská - Chata pod Borišovom (czerwony szlak) i powrót (Ploską można też obejść zielonym szlakiem) Czysty czas marszu: około 6 godzin Wymagania kondycyjne: trasa średnio wymagająca Trudności techniczne: bez skomplikowanych i niebezpiecznych odcinków Trasa dla dzieci: odpowiednia, trzeba jednak liczyć się z dość znacznym przewyższeniem. Bliskie atrakcje turystyczne: Z Ploskej można w nieco ponad 5 godzin przejść na południe, czerwonym a następnie niebieskim szlakiem przez Ostredok i Krížną do Starých Hôr, znanych jako miejsce pielgrzymkowe z bazyliką. Od Chaty pod Borišovom można kontynuować niebieskim szlakiem przez dolinę Necpalskú i w 3,5 godziny dojść do wsi Necpaly, gdzie stoi wczesnogotycki kościółek. Transport publiczny: Liptovské Revúce mają połączenia autobusowe z Ružomberokiem.