Choć autor nad wyraz skromnie zaznacza we Wstępie do niniejszej publikacji: „Nie będąc ani historykiem Kościoła, ani w ogóle historykiem, ani tym bardziej teologiem, lecz politologiem zajmującym się badaniem myśli politycznej i prawnej, zdecydowałem się przedstawić Trydent z perspektywy politologicznej” — to nawet czytelnik wyspecjalizowany w którejś z powyższych dyscyplin zanurzy się w lekturze książki z prawdziwą rozkoszą intelektualną i nie odczuje, by miała ona braki, które zdaje się sygnalizować skromne wyznanie autora.
Sobór Trydencki to bez wątpienia wydarzenie szczególne w dziejach Kościoła katolickiego. Jego Ojcom nie udało się co prawda uratować jedności chrześcijaństwa zachodniego — jak pamiętamy, Kościół wschodni zerwał z Rzymem już w XI w. i nigdy, mimo wielu prób podejmowanych na przestrzeni wieków, nie udało się choćby powrócić do stanu sprzed 1054 r. — ale niewątpliwie powstrzymał dalszy rozpad rzymskiego katolicyzmu, dokonał reform podnosząc poziom moralny duchowieństwa i pogłębił rozumienie Chrystusowego orędzia.

Spis treści

Wstęp
Część I Pierwsze polemiki z protestantami
Rozdział I Wielkie polemiki Kajetana i Ecka z Lutrem
1. Katolicka krytyka rodzącego się protestantyzmu
2. Krytyka Kajetana
2.1.Krytyka wczesna
2.2.Krytyka późna
3. Krytyka Ecka
Rozdział II Krytyka teologów renesansowych
1. Reformatorzy wobec kultury Renesansu
1.1.Antyhumanizm radykalny Marcina Lutra
1.2. Spaczony humanizm Jana Kalwina
2. Polemika Luter — Erazm
2.1. Początkowa neutralność
2.2. Spór teologiczny
3. Humaniści angielscy
3.1. Spór Henryka VIII i angielskich biskupów z Lutrem
3.2. Thomas More
4. Teologia renesansowa wobec protestantyzmu
Rozdział III Gromy instytucjonalne i pierwsze reformy katolickie
1. Potępienia papieskie
2. Potępienia słynnych uniwersytetów
3. Podsumowanie stanowiska teologii przedtrydenckiej wobec reformacji
4. Reformy katolickie przed Trydentem
Część II Sobór w Trydencie
Rozdział I Polityka i faktografia
1. Racje polityczne głównych graczy
1.1. Inicjatywy soborowe i cele polityczne Karola V Habsburga
1.2. Przeciwnicy zwołania soboru
2. Faktografia soboru
Rozdział II Teologia Trydentu
1. Litera i Tradycja
1.1. Wybór problemów i ich uzasadnienie
1.2. Pojęcie Tradycji katolickiej
1.3. Status Litery i Tradycji przed Trydentem
1.4. Tradycja katolicka na Soborze Trydenckim
1.4.1. Tekst dekretu o Tradycji
1.4.2. Interpretacja tradycjonalistyczna Sforzy Pallavicino
1.4.3. Interpetacja „unijna” Josepha Geiselmanna
1.5. Problem Tradycji w kolejnych dokumentach Trydentu
1.6. Znaczenie uznania Tradycji za źródło teologiczne
Rozdział III Człowiek i jego natura po Upadku
1. Teologiczny wymiar problemu grzechu pierworodnego
2. Grzech pierworodny w Trydencie
3. Łaska i problem usprawiedliwienia
4. Antropologia trydencka
5. Wymiar konfesyjno–polityczny teologii trydenckiej
Rozdział IV Eklezjologia Trydentu
1. Władza papieska w 1517 roku
2. Sprawa papieska w Trydencie
2.1. Aspekt kościelno–polityczny
2.2. Postanowienia trydenckie
3. Ocena pozycji papieskiej w Trydencie
Rozdział V Papiestwo potrydenckie
1. Posoborowy wzrost roli papiestwa w Kościele
2. Papieska władza doczesna
2.1. Narastanie tendencji monarchicznej
w Państwie Kościelnym
2.2. Papiestwo w stosunkach
międzynarodowych

Część III Teologia katolicka po Trydencie
Rozdział I Szkoła hiszpańska i źródła teologiczne
1. Pierwsza refleksja teologów soborowych
2. Szkoła z Salamanki
2.1. Odnowienie scholastyki
2.2. Systematyzacja Tradycji katolickiej
2.3. Magisterium Kościoła
2.4. Klasyfikacja błędów
2.5. Teologia potrydencka a państwo i prawo
Rozdział II Teologia jezuicka i źródła teologiczne
1. Mistycyzm Ignacego de Loyoli
2. Źródła teologiczne wedle Roberto Bellarmino
3. Ostatnie słowo reformy katolickiej: Francisco Suárez
Rozdział III Teologowie spoza szkół i podsumowanie problemu źródeł teologicznych
1. Humanizm w służbie reformy katolickiej: Stanisław Hozjusz
2. Teologia augustyńska przeciwko protestantyzmowi: Jacques Bossuet
2.1. Krytyka protestanckiego subiektywnego indywidualizmu
2.2. Źródła teologiczne
3. Podsumowanie dyskusji o źródłach teologicznych
Rozdział IV Awantury o wolną wolę i predestynację
1. Pierwsza odsłona sporu: De Bay i Bellarmino
2. Druga odsłona sporu: Molina i Báñez
3. Trzecia odsłona sporu: janseniści i Bossuet
4. Polityczne następstwa sporu teologicznego
4.1. Wnioski logiczne wynikłe z podejścia do problemu łaski
4.2. Predestynacja po sekularyzacji: Hiszpania i Portugalia
4.3. Predestynacja po sekularyzacji: posiadłości habsburskie
4.4. Predestynacja po sekularyzacji: Francja
4.5. Krótkie podsumowanie zależności teologiczno–politycznej

Część IV Dyskusje o władzy papieskiej
Rozdział I Szkoła jezuicko–hiszpańska
1. Podstawy teologiczne, teologiczno–polityczne i filozoficzne
2. Papież a sobory i biskupi
2.1. Analogie polityczno–eklezjalne
2.2. Argumenty eklezjalne
2.2.1. Wzorzec zakonny
2.2.2. Władza soboru
2.2.3. Pozycja biskupów
3. Odrzucenie rozróżnienia sedes — sedens
4. Papież a poszukiwanie prawdy obiektywnej
5. Popularyzacja papalizmu przez jezuitów
6. Papaliści z Salamanki
Rozdział II Szkoła włoskich teokratów
1. Przesłanki kanoniczne teokracji
2. Pontyfikat Pawła IV (1555–1559)
3. Pontyfikat Sykstusa V (1585–1590)
4. Kanoniści teokratyczni
Rozdział III Szkoła gallikańska we Francji
1. Podstawy prawno–kanoniczne
2. Cenzorzy z paryskiej Sorbony
3. Eklezjologia pozytywna Sorbony
4. Gallikanizm filozofów
5. Gallikanizm prawników
6. Deklaracja gallikańska (1682) i gallikanie duchowni
6.1. Treść dokumentu i kontekst jego uchwalenia
6.2. Zwolennicy Deklaracji gallikańskiej: Fleury, Bossuet i Ellies du Pin
7. Gallikanizm między schizmą a ortodoksją
8. Katakumbowy francuski ultramontanizm
Rozdział IV Pozostałe państwa katolickie i podsumowanie kwestii papieskiej
1. Rzeczypospolita Szlachecka
2. Anglia
3. Katolicka część Rzeszy
4. Dyskusja eklezjologiczna z punktu widzenia politologicznego i teologicznego
Zakończenie: duch trydencki i nieomylność papieża
Bibliografia
Dokumenty
Teksty źródłowe
Opracowania i literatura pomocnicza
Skorowidz